નિર્જળા એકાદશી: ભીમ અગિયારસનું મહાપુણ્ય! પાપોનો નાશ કરનારું અને મોક્ષ પ્રદાન કરનારું વ્રત આજે.
——————————–
એક એકાદશી, પુણ્ય અનેક!
હિન્દુ ધર્મમાં એકાદશીનું વ્રત અત્યંત પવિત્ર અને ફળદાયી માનવામાં આવે છે, પરંતુ આ તમામ એકાદશીઓમાં નિર્જળા એકાદશી ને વર્ષની સૌથી મોટી અને કઠિન એકાદશી ગણવામાં આવે છે. આ દિવસે પાણીનું એક ટીપું પણ ગ્રહણ કર્યા વિના ઉપવાસ રાખવામાં આવે છે, તેથી તેને ‘નિર્જળા’ કહેવામાં આવે છે. આ વર્ષે, જેઠ મહિનાના શુક્લ પક્ષની એકાદશી તિથિ, એટલે કે આજે, શુક્રવાર, ૬ જૂન, ૨૦૨૫ ના રોજ નિર્જળા એકાદશી ઉજવવામાં આવી રહી છે.
નિર્જળા એકાદશીનું મહત્ત્વ
એવી માન્યતા છે કે જો કોઈ ભક્ત વર્ષભરની ૨૪ એકાદશીઓનું વ્રત ન કરી શકતો હોય, તો માત્ર નિર્જળા એકાદશીનું વ્રત નિષ્ઠાપૂર્વક કરવાથી તેને બધી જ એકાદશીઓનું ફળ પ્રાપ્ત થાય છે. આ વ્રત પાપોનો નાશ કરનારું અને મોક્ષ પ્રદાન કરનારું માનવામાં આવે છે. પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, પાંડવોમાં ભીમસેને મહર્ષિ વેદવ્યાસજીની સલાહ પર આ વ્રત કર્યું હતું, તેથી તેને ‘ભીમસેની એકાદશી’ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
“ભીમ અગિયારસ” એ નિર્જળા એકાદશી નું જ બીજું નામ છે અને તે વર્ષમાં માત્ર એક જ વાર જેઠ મહિનાના સુદ પક્ષની અગિયારસના દિવસે આવે છે. આ એકાદશીનું પોતાનું વિશેષ મહત્ત્વ છે અને તે વર્ષમાં એક જ વાર ઉજવાય છે.
ભીમસેને આ એકાદશીનું વ્રત કર્યું હતું અને તેમને આ એક વ્રત કરવાથી વર્ષભરની બધી એકાદશીઓનું પુણ્ય પ્રાપ્ત થયું હતું, તેથી તેને “ભીમસેની એકાદશી” અથવા “ભીમ અગિયારસ” પણ કહેવામાં આવે છે.
હિન્દુ પંચાંગ અનુસાર, એક વર્ષમાં કુલ ૨૪ એકાદશીઓ આવે છે (દરેક મહિનામાં બે, એક સુદ પક્ષમાં અને એક વદ પક્ષમાં). જો અધિક માસ હોય, તો તે વર્ષે ૨૬ એકાદશીઓ આવે છે. પરંતુ, ભીમ અગિયારસ (નિર્જળા એકાદશી) આ ૨૪ કે ૨૬ એકાદશીઓમાંથી માત્ર એક જ છે, જેનું પોતાનું વિશેષ મહત્ત્વ છે અને તે વર્ષમાં એક જ વાર ઉજવાય છે.
આ વર્ષે વિશેષ શુભ યોગ
આ વર્ષની નિર્જળા એકાદશી અનેક શુભ યોગો લઈને આવી છે, જે તેના મહત્ત્વમાં વૃદ્ધિ કરે છે:
- બુધનો ગોચર: બુદ્ધિ અને વાણીના ગ્રહ બુધ આજે, ૬ જૂન, ૨૦૨૫ ના રોજ પોતાની રાશિ મિથુનમાં ગોચર કરી રહ્યા છે, જેના કારણે ભદ્ર રાજયોગ નું નિર્માણ થઈ રહ્યું છે.
- ગુરુ અને બુધનો સંયોગ: આ દિવસે ગુરુ અને બુધ મિથુન રાશિમાં યુતિ કરશે, જે અત્યંત શુભ ફળદાયી માનવામાં આવે છે.
- શુક્રવારનો સંયોગ: આ એકાદશી શુક્રવારે આવી રહી છે, જે દેવી લક્ષ્મીને સમર્પિત છે. આવા શુભ સંયોગમાં ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા કરવાથી ધન-સંપત્તિ અને સૌભાગ્યમાં વૃદ્ધિ થાય છે.
વ્રતની વિધિ અને નિયમો
નિર્જળા એકાદશીના દિવસે વહેલી સવારે સ્નાન કરીને સ્વચ્છ વસ્ત્રો ધારણ કરવા. ભગવાન વિષ્ણુની મૂર્તિ અથવા છબી સમક્ષ વ્રતનો સંકલ્પ લેવો. આખો દિવસ અન્ન અને જળનો ત્યાગ કરવો. ભગવાન વિષ્ણુને પીળા ફૂલો, તુલસી પત્ર, પંચામૃત, કેળા અને પંજીરીનો પ્રસાદ અર્પણ કરવો. ‘ૐ નમો ભગવતે વાસુદેવાય’ મંત્રનો જાપ કરવો. રાત્રિ જાગરણ કરી ભજન-કીર્તન કરવું પણ શુભ મનાય છે.
દાનનું મહત્ત્વ
આ દિવસે જળ, વસ્ત્રો, અનાજ અને દક્ષિણાનું દાન કરવું ખૂબ જ પુણ્યકારી ગણાય છે. ગરીબ અને જરૂરિયાતમંદ લોકોને મદદ કરવાથી ભગવાન વિષ્ણુ પ્રસન્ન થાય છે.
નિર્જળા એકાદશીનો આ પવિત્ર દિવસ ભક્તો માટે આધ્યાત્મિક ઉન્નતિ અને પાપોમાંથી મુક્તિ મેળવવાનો ઉત્તમ અવસર છે.
