રસ્તા પર સ્કૂટર કે બાઇક ચલાવતી વખતે ટ્રાફિક પોલીસ ઘણીવાર વાહનચાલકોને રોકતી હોય છે. ઘણી વખત એવું બને છે કે પોલીસ વાહનની ચાવીઓ કાઢી લે છે જેથી વાહનચાલક ત્યાંથી જઈ ન શકે. પરંતુ, શું ટ્રાફિક પોલીસને તમારા વાહનની ચાવીઓ લેવાનો કાયદેસર અધિકાર છે? મોટર વાહન અધિનિયમ, ૧૯૮૮ હેઠળ તમારા અધિકારો શું છે તે જાણવું ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
મોટર વાહન અધિનિયમ, ૧૯૮૮ શું છે?
મોટર વાહન અધિનિયમ, ૧૯૮૮ ભારતમાં રસ્તાઓ પર વાહન ચલાવવા માટેના નિયમોનો એક વ્યાપક કાયદો છે. આ કાયદો વાહનોના રજિસ્ટ્રેશન, ડ્રાઇવિંગ લાઇસન્સ (DL) મેળવવા, રસ્તા પર સુરક્ષાના નિયમો, અને ટ્રાફિક નિયમોના ભંગ બદલ સજાની જોગવાઈઓ નક્કી કરે છે. આ કાયદો ટ્રાફિક પોલીસની શક્તિઓ અને જવાબદારીઓ વિશે પણ સ્પષ્ટતા કરે છે. ટ્રાફિક પોલીસનું મુખ્ય કાર્ય રસ્તા પર સુરક્ષા જાળવવાનું છે. પરંતુ, ઘણીવાર લોકો પોલીસના અધિકારો વિશે અજાણ હોય છે, ખાસ કરીને જ્યારે વાત વાહનની ચાવી લેવાની આવે.
શું ટ્રાફિક પોલીસ તમારી સ્કૂટરની ચાવી લઈ શકે છે?
ના, સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો, મોટર વાહન અધિનિયમ હેઠળ, ટ્રાફિક પોલીસ પાસે તમારી સ્કૂટર અથવા બાઇકની ચાવી લેવાનો કોઈ અધિકાર નથી. તમારી સ્કૂટર અને તેની ચાવી તમારી ખાનગી મિલકત છે. ટ્રાફિક પોલીસ તમને વાહન રોકવા અને તમારા ડ્રાઇવિંગ લાઇસન્સ (DL) અને રજિસ્ટ્રેશન સર્ટિફિકેટ (RC) જેવા જરૂરી દસ્તાવેજોની તપાસ કરવા માટે કહી શકે છે. જો તમે ટ્રાફિક નિયમોનું ઉલ્લંઘન કર્યું હોય, તો તમારો ચલણ કાપી શકાય છે. પરંતુ, કોઈ યોગ્ય અને કાનૂની કારણ વિના તમારી બાઇક અથવા સ્કૂટરની ચાવી લેવી ગેરકાયદેસર છે.
ટ્રાફિક પોલીસ ક્યારે તમારી સ્કૂટર અથવા ચાવીઓ લઈ શકે છે?
કેટલીક ખાસ પરિસ્થિતિઓમાં ટ્રાફિક પોલીસ પાસે તમારી ગાડી અને તેની ચાવીઓ પોતાના કબ્જામાં લેવાનો કાનૂની અધિકાર હોય છે. આ પરિસ્થિતિઓ નીચે મુજબ છે:
- દસ્તાવેજોનો અભાવ: જો તમારી સ્કૂટર પાસે રજિસ્ટ્રેશન સર્ટિફિકેટ (RC), પ્રદૂષણ નિયંત્રણ પ્રમાણપત્ર (PUC) અથવા ઇન્શ્યોરન્સ નથી, તો પોલીસ તમારી ગાડી જપ્ત કરી શકે છે.
- નશાની હાલત અથવા DL વિના: જો કોઈ ડ્રાઇવર નશાની હાલતમાં અથવા માન્ય ડ્રાઇવિંગ લાઇસન્સ (DL) વિના સ્કૂટર અથવા બાઇક ચલાવતો પકડાય છે, તો પોલીસ તેની ગાડી અને ચાવીઓ લઈ શકે છે.
- ખોટી પાર્કિંગ: જો તમે તમારી સ્કૂટર અથવા બાઇકને એવી જગ્યાએ પાર્ક કરી છે જ્યાંથી ટ્રાફિક અવરોધાઈ રહ્યો છે, તો પોલીસ તમારી સ્કૂટરને ટો કરી શકે છે.
- અકસ્માત: જો તમારા સ્કૂટર અથવા બાઇકથી કોઈ અકસ્માત થાય છે, તો પોલીસ તપાસ માટે ગાડી જપ્ત કરી શકે છે અને ચાવીઓ પણ લઈ શકે છે.
મોટર વાહન અધિનિયમની કલમ ૧૨૯ અને ૧૩૦
- કલમ ૧૨૯: આ કલમ પોલીસ અથવા અન્ય અધિકારીઓને કેટલીક ખાસ પરિસ્થિતિઓમાં બાઇક અથવા સ્કૂટર રોકવા અથવા હટાવવાનો અધિકાર આપે છે. જેમ કે, જો રસ્તા પર કોઈ સ્કૂટર અથવા બાઇકથી ટ્રાફિક અવરોધાઈ રહ્યો હોય, જો કોઈ રસ્તા પર ખોટી રીતે વાહન ચલાવી રહ્યું હોય, અથવા જો તમારી પાસે તમારી ગાડીના યોગ્ય દસ્તાવેજો નથી. આ પરિસ્થિતિઓમાં પોલીસ તમારા ટુ-વ્હીલર વાહનની ચાવીઓ લઈ શકે છે.
- કલમ ૧૩૦: આ કલમ હેઠળ, જો કોઈ વારંવાર ટ્રાફિક નિયમોનું ઉલ્લંઘન કરે છે, તો પોલીસ તેનું ડ્રાઇવિંગ લાઇસન્સ (DL) અને રજિસ્ટ્રેશન સર્ટિફિકેટ (RC) જપ્ત કરી શકે છે. પરંતુ, આ કલમમાં એવું ક્યાંય પણ નથી કહેવામાં આવ્યું કે પોલીસ તમારા ટુ-વ્હીલર વાહનની ચાવીઓ પણ લઈ શકે છે.
જો પોલીસ કારણ વિના તમારી ચાવીઓ લઈ લે, તો શું કરવું?
જો રસ્તા પર સ્કૂટર અથવા બાઇક ચલાવતી વખતે ટ્રાફિક પોલીસ તમને રોકે છે અને કોઈ યોગ્ય કાનૂની કારણ વિના તમારી સ્કૂટરની ચાવીઓ લઈ લે છે, તો તેને ખોટું માનવામાં આવે છે. આવી સ્થિતિમાં તમે આ પગલાં લઈ શકો છો:
- કારણ પૂછો: તમે તેમને ચાવીઓ લેવાનું કારણ પૂછો.
- જપ્તીની રસીદ માંગો: જો ટ્રાફિક પોલીસ તમારા વાહન અને તેની ચાવીઓ જપ્ત કરી લે છે, તો તમારે તેમને જપ્તીની રસીદ જરૂર માંગવી જોઈએ.
- ફરિયાદ નોંધાવો: જો ટ્રાફિક પોલીસ તમારા સાથે ખોટો વર્તાવ કરે છે અથવા કોઈ માન્ય કારણ વિના તમારી ચાવીઓ લે છે, તો તમે નજીકના પોલીસ સ્ટેશનમાં જઈને તેમના વિરુદ્ધ ફરિયાદ નોંધાવી શકો છો.
- કાનૂની મદદ: જો તમને તમારી સ્કૂટર અથવા બાઇકની ચાવીઓ પાછી ન મળે, તો તમે કોઈ વકીલની સલાહ લઈને કાનૂની મદદ પણ લઈ શકો છો.
આ કાયદાકીય જોગવાઈઓ જાણીને તમે તમારા અધિકારોનું રક્ષણ કરી શકો છો અને ટ્રાફિક પોલીસના ગેરકાયદેસર કૃત્યો સામે અવાજ ઉઠાવી શકો છો.
